Dziecko agresywne - wartościowy człowiek ale trudniejszy do kochania przez rodziców i wymagający nakladu większych wysiłków ze strony nauczycieli. Warto jednak poświęcić mu więcej czasu i nie przerażać się niepowodzeniami, ponieważ systematyczne oddziaływania zawsze dają efekty a późniejsze zachowanie dziecka z mniejszą dawką agresji, to już "światełko w tunelu"
Kacper S. – dziecko agresywne Identyfikacja problemu
Postanowiłam się zająć chłopcem o imieniu Kacper, który od początku swej edukacji przedszkolnej wykazuje cechy nieprzystosowania do współżycia w grupie przedszkolnej i trudności w kontaktach z rówieśnikami i nauczycielem. Problem Kacpra zainteresował mnie dlatego, gdyż inteligentne dziecko, posiadające dużą wiedzę, zainteresowania i bogaty zasób słów, nie potrafi znaleźć się w grupie przedszkolnej. Jego kontakty z rówieśnikami nie są poprawne, a zachowanie w stosunku do nich jest najczęściej agresywne.
Kacper jest dzieckiem, które: - jest jedynakiem, pochodzi z rodziny niepełnej – mieszka z mamą i dziadkami, jednak prym w wychowaniu Kacpra wiedzie babcia, (ojciec chłopca mieszka osobno z nową partnerką – jednak utrzymuje kontakty z synem), - posiada dobre warunki materialno-bytowe, - ma dobry kontakt z mamą, która stara się na bieżąco utrzymywać kontakt z przedszkolem, - lubi zabawy plastyczne, jak na swój wiek prezentuje dość wysoki poziom sprawności manualnej. Chętnie rysuje zwierzęta i opowiada o nich – jest wtedy bardzo atrakcyjnym partnerem dla rówieśników z grupy przedszkolnej i wręcz autorytetem. Rysunki Kacpra są estetyczne, bogate kolorystycznie i zawierają dużo treści, które chłopczyk chce przekazać odbiorcom. Chętnie opowiada o swoich pracach używając przy tym bogatego zasobu słów a w treściach jego opowieści nie była widoczna agresja. Główne przesłanki, wskazujące na istnienie problemu to: - chłopiec notorycznie przejawia agresywne zachowania wobec kolegów i koleżanek z grupy przedszkolnej, - miewa „humory” i nie chce się podporządkować normom współżycia panującym w grupie przedszkolnej, - garnie się do wspólnej zabawy dziećmi, lecz jednocześnie zraża je do siebie agresją (uderzenie, uszczypanie, ugryzienie) i grupa odsuwa się od niego,
Geneza i dynamika zjawiska
Opisu powstania problemu dokonałam na podstawie analizy- wywiadu z mamą oraz nauczycielkami prowadzącymi grupę, do której Kacper uczęszczał wcześniej, arkusza obserwacji i bieżących notatek. W/w dokumentacja pozwoliła mi na wyciągnięcie następujących wniosków: • Chłopiec chętnie uczęszcza do grupy przedszkolnej, garnie się do zabawy z rówieśnikami lecz jednocześnie nie potrafi przestrzegać norm ustalonych w grupie, • Jego kontakty interpersonalne z kolegami są niepoprawne,
Jako 4-latek trafił do grupy mieszanej 4, 5 latków. Rozwój intelektualny oraz prezentowane umiejętności stawiają Kacpra w szeregu dzieci starszych. Natomiast sfera emocjonalno-społeczna chłopca wymaga systematycznego wspomagania. Prezentowane przez niego zachowania mogą być przesłanką, iż znacznie odstaje od grupy. Czasem, podczas rozstawania się z mamą bywa smutny. Do przedszkola przychodzi w różnym nastroju (wesoły i radosny albo w złym humorze i nawet to akcentuje podczas rozmowy z nauczycielką). Należy tu zaznaczyć, iż chłopiec często spędza weekendy u taty – stamtąd jednak wraca jeszcze bardziej „humorzasty” i agresywny.
Znaczenie problemu Na podstawie własnego doświadczenia i wiadomości zebranych w trakcie studiowania literatury, stwierdziłam, iż Kacper jest typem dziecka nieprzystosowanego do przedszkola. Odwołując się do autorek H. Spionek i Z. Natowskiej, można Kacpra zaliczyć do tego typu dzieci nieprzystosowanych, które nawiązują kontakty z rówieśnikami nieprawidłowo, wykazują agresywność, wybuchy złości. Natomiast biorąc pod uwagę, jak twierdzi M. Ziemska, że to właśnie w rodzinie tkwią przyczyny zaburzeń dziecka w sferze emocjonalno-społecznej, stwierdziłam, iż chłopiec wymaga systematycznego i konsekwentnego oddziaływania, gdyż zaniedbanie omawianego problemu może prowadzić w przyszłości do coraz większych konfliktów z rówieśnikami, nauczycielami i szeroko rozumianym otoczeniem.
Prognoza negatywna: 1. dziecko nie jest akceptowane przez grupę 2. odsuwa się od zabaw i zajęć 3. niechętnie uczęszcza do przedszkola 4. robi się coraz bardziej agresywne 5. inni rodzice skarżą się na zachowanie Kacpra 6. chłopiec zostaje wypisany z przedszkola.
Prognoza pozytywna: 1. grupa akceptuje zachowanie chłopca 2. agresywne zachowania chłopca są rzadsze 3. chętniej bierze udział w zajęciach i zabawach 4. jest zapraszany do wspólnej zabawy
Propozycje rozwiązań: • wprowadzenie zabaw integrujących grupę, • wdrażanie działań mających na celu podniesienie samooceny chłopca - skoncentrowanie się na mocnych stronach chłopca i systematyczne ich eksponowanie na forum, - włączanie Kacpra do czynnego udziału w inscenizacjach przygotowanych w grupie, • włączenie do szerszej współpracy rodziny chłopca
Efekty oddziaływań: W wyniku realizacji zamierzonych przeze mnie oddziaływań stwierdzam, iż: • Kacper jest bardziej zintegrowany z grupą, • Chętnie bierze udział w zlecanych mu przedsięwzięciach i stara się je wykonać na wysokim poziomie, • Wzrosło u chłopca poczucie własnej wartości – sam to dostrzega, mówiąc, iż jest zadowolony zew wspólnej zabawy z rówieśnikami, • Mama, która podczas pierwszych kontaktów była raczej sceptycznie nastawiona, prezentuje obecnie swoją postawą większą akceptację działań wychowawczych przedszkola.
Literatura: Christina Buchner, „Ja po prostu chcę być ważny”, wyd. „Jedność’ , Kielce 2003, Marta Bogdanowicz, „Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym”, WSiP, Warszawa 1985. Elizabeth Hurlock, „Rozwój dziecka”, PWN, Warszawa 1985, Arend Stein, „Kiedy dzieci są agresywne”, wyd. „Jedność”, Kielce 2002,
Opracowała: mgr Joanna Marcinkowska
|